«Я, СЕРБ, ЗНАХОДЖУСЯ ТУТ МІЖ СВАЯ­КОЎ»

09.07.2014 

Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Сербія ў Рэспубліцы Беларусь Велька Кавача­віч — аб агульных каранях, эканамічных стасунках і нацыянальных асаблівасцях.

— Паважаны спадар пасол, як Вас лепш за ўсё прадставіць беларускай грамадскасці? Што варта было б адзначыць і падкрэсліць асоб­на? — Я прафесійны дыпламат, працаваў у Пакістане, Румыніі, Расіі… І вось, мaю гонар быць Надзвычай­ным і Паўнамоцным Паслом Рэспублікі Сербія ў Рэспубліцы Беларусь. Займаўся я пытаннямі краін былога Савецкага Саюза шмат гадоў, таму, адпа­ведна, знаёмы і з абставінамі на постсавецкай прасторы ўвогуле. — Раней вы бывалі ў Беларусі? — Неаднойчы бываў, і затрымліваўся, у шэрагу рэспублік былога СССР… А вось у Беларусі, на жаль, я апынуўся ўпершыню. — І як вы нашу Беларусь уяўлялі сабе на падставе звестак СМІ, літаратуры?..

— Павінен сказаць, што маe веды і ўяўленні пра Беларусь засноўваліся не на СМІ… Я падкрэсліваю гэта, маючы на ўвазе тое, што вялікія, сусветныя СМІ не праяўляюць асаблівай цікавасці да меншых народаў — такіх, як сербы і беларусы, — акрамя выпадкаў, калі ў іх, барані Божа, здараецца нешта страшнае. Я меў дастаткова поўную і адэкватную інфармацыю пра рэальнасць жыцця і развіцця сяб­роўскай, братэрскай Беларусі.

— Гэтыя ўяўленні змяніліся пасля новага прызначэння і непасрэднага знаёмства з нашай кра­інай?

— Так, яны пэўным чынам змяніліся. Але выключна ў пазітыўным плане. Прычым ужо з таго моманту, калі я ступіў на брацкую беларускую зямлю і сваімі вачыма на яе паглядзеў. Перш за ўсё, мяне пара­давала тое, што наваколле тут — неверагодна багатае на зялёныя колеры, якіх я не заўважаў у Сербіі. Ды і ўсё, што давялося ўбачыць за гэты час у сталіцы вашай дзяржавы, у Мінску (уладкаванне і функ­цыянаванне горада, яго архітэктура, а таксама людзі), мяне станоўча ўразіла. Калі азначаць маё асабіс­тае адчуванне, то яно вось якое: я, серб, знаходжуся тут між сваякоў, родзічаў… Гэта дадаткова ўзмацняе ўражанні. Часам нават забываюся, што я тут — пасол замежнай краіны, а не адзін з вас, бе­ларусаў.

— Прыемна чуць, што вы так хутка і моцна «прыкіпелі душою» да Беларусі. Дык, можа, тут ёсць дадатковыя прычыны — якія-небудзь глыбінныя повязі? Напрыклад, тое, што вашы да­лёкія продкі паходзілі з нашых краёў?

— Гістарычныя сувязі паміж Сербіяй і Беларуссю яшчэ не вывучаны ў дастатковай ступені. Але бяс­спрэчным з’яўляецца наша агульнае паходжанне. Я вось здаўна памятаю меркаванні некаторых серб­скіх гісторыкаў пра тое, што частка славянскіх плямён дрыгавічоў, крывічоў і радзімічаў дайшла да Балканскага паўвострава. Адпаведна, магчыма, што продкі ў нас агульныя. І па цяперашні час на на­шых землях — у Герцагавіне і Чарнагорыі — засталіся паданні пра гэтыя плямёны, асабліва пра дрыга­вічоў. Так што мае продкі вельмі добра ўсведамлялі сваё адзінства з рускімі і беларусамі, і такое ўсве­дамленне захоўваецца. Гэта, можна сказаць, наша сямейная традыцыя. І мой абавязак — перадаць яе дзецям, наступным пакаленням.

Хачу яшчэ звярнуць увагу вось на які эпізод з сямейнай гісторыі: маіх бацьку і маці ў Ліцы (сучасная Харватыя) хрысціў рускі свяшчэннік айцец Мікалай… (вядома, што ён пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі пакінуў Расію, апынуўся ў Каралеўстве сербаў, харватаў і славенцаў (Югаславіі) як бежанец, а потым стаў свяшчэннаслужыцелем Сербскай Праваслаўнай Царквы).

— На што вы перш за ўсё звернеце ўвагу сваіх суайчыннікаў і замежных грамадзян увогуле, калі спатрэбіцца даць кароткую характарыстыку стану цяперашняй Беларусі?

— Перш за ўсё я параіў бы кожнаму, хто мaе магчымасць, прыехаць у Беларусь. Каб самому, на свае вочы пабачыць яе прыгажосць, а таксама адчуць высакароднасць, гасціннасць і дабрыню беларускага народа. Каб асабіста пераканацца ў тым, што ваша краіна пастаянна развіваецца, жадае дасягнуць прагрэсу.

— А што з беларускага вопыту, на ваш погляд, можа быць карысным для цяперашняй Сербіі?

— Для Сербіі было б карысна запазычыць ваш вопыт у галіне эканомікі, пачынаючы ад фарміравання вытворчых магутнасцяў на прадпрыемствах, развіцця іх канкурэнтаздольнасці і да ролі дзяржавы ў эка­номіцы.

— З другога боку, які пазітыўны вопыт Сербіі магла б скарыстаць Беларусь?

— Сербы на працягу стагоддзяў праяўлялі выключную ўпартасць і трываласць у абароне сваіх нацыя­нальных інтарэсаў, нават нягледзячы на тое, што страчвалі дзяржаўнасць, вымушаны былі масава пе­расяляцца на іншыя тэрыторыі і г.д. Аднак такое нешта я заўважыў і ў беларусаў. Таму, напэўна, гэта, хутчэй, поле ўзаемадзеяння нашых народаў, а не пазітыўны вопыт уласна сербскага народа.

— Больш за чатыры дзесяцігоддзі, займаючыся культурай Сербіі, я часта разважаю пра па­дабенства лёсаў і характараў нашых народаў. А як вы глядзіце на гэта?

— Што датычыцца характэрных рыс нашых народаў, у аснове іх ляжыць адзін славянскі тып. Асаблі­васці абодвух народаў, па сутнасці, вельмі станоўчыя. Аднак думаю, што наша любоў да праўды і на­іўнасць набываюць, што называецца, «сваю цану» ў адносінах з іншымі народамі. Ведаючы, што за на­мі праўда, мы недастаткова рупімся, каб даказаць гэта іншым, бо апрыёры верым у добразычлівасць усіх людзей.

Праўда сербы, як правіла, больш тэмпераментныя, схільныя хутка прымаць рашэнні і залішне лічаць сябе важнымі. Беларусы ж, на мой погляд, больш сціплыя, настойлівыя і арганізаваныя.

— Мне часта даводзілася чуць самыя цёплыя словы пра сербаў ад беларусаў; і пра белару­саў ад сербаў таксама. Прычым, на маё ўспрыманне, гэта не дзяжурная ласкавасць. А на ўспрыманне ваша?

— Гэта не абмен «любезнасцямі». Тут справа ў калектыўным свядомым і неўсвядомленым разуменні, а таксама адчуванні сяброўства і братэрства паміж нашымі народамі.

— Згодны. І выяўляецца гэта больш за ўсё ў крытычных сітуацыях. У мудрай беларускай на­роднай прыказцы гаворыцца: «Абліжы мяне, калі горка. А калі соладка, я і сам абліжуся». Бе­ларусы, калі сербам было горка, не адварочваліся…

— Калі сербы аказваліся ў бядзе, беларусы заўсёды праяўлялі брацкую салідарнасць і выключную ча­лавечнасць. Дастаткова згадаць толькі тое, што падчас агрэсіі НАТА і несупынных бамбардзіровак Прэ­зідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка быў адзіным кіраўніком замежнай дзяржавы, які тады наведаў Сербію. Ды і нядаўнія праявы салідарнасці, звязаныя з катастрафічнай паводкаю ў Сербіі, вельмі кра­нальныя: акрамя велізарнай падтрымкі Беларусі як дзяржавы, яе грамадзяне тут, у пасольства звярта­ючыся, выказвалі такую салідарнасць, якую цяжка апісаць.

— Вы, прыняўшы на сябе абавязкі Надзвычайнага і Паўнамоцнага Пасла ў нашай краіне, зра­зумела, галоўным лічыце ўсталяванне як мага лепшых палітычных і эканамічных узаемасу­вязяў. Што б вы асабіста сказалі пра вынікі нядаўняга афіцыйнага візіту нашага Прэзідэнта ў вашу краіну?

— Візіт Прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі ў Сербію не толькі пацвярджае традыцыйна добры і сяброў­скі характар адносін паміж нашымі краінамі, але і адкрывае зусім новыя магчымасці для супрацоўніц­тва ва ўсіх сферах. Падчас візіту Прэзідэнта Беларусі былі падпісаны восем двухбаковых пагаднен­няў. У гэты ж час у Сербіі адбыўся бізнес-форум, у якім з сербскага боку ўдзельнічалі больш за 120 біз­несменаў і прадпрымальнікаў, а з беларускага — больш за 50. Зусім рэальным цяпер бачыцца чаканы ў бліжэйшым часе рост аб’ёму таваразвароту да 500 мільёнаў долараў, з цяперашніх 200.

Прэзідэнт Сербіі Томіслаў Нікаліч падчас гэтага візіту засяродзіў сваю ўвагу на вялікім значэнні ўсяго таго, што Прэзідэнт Лукашэнка зрабіў для Беларусі, для захавання міру, стабільнасці, пастаяннага пра­грэсу ва ўсіх сферах, а таксама яго вялікага ўкладу ў развіццё сербска-беларускага супрацоўніцтва. Прэзідэнт Лукашэнка, у сваю чаргу, падкрэсліў, што Сербія — самы значны і лепшы сябра Беларусі не толькі на Балканах, але ва ўсёй Еўропе.

Акрамя ўсяго згаданага, сёлета ў Бялградзе адбудзецца пасяджэнне Міжурадавай камісіі па эканаміч­ным супрацоўніцтве. А ўвосень трэба чакаць і адпаведнага візіту з Сербіі ў Беларусь.

Такім чынам, падагульняючы сказанае, можна зрабіць толькі адну выснову: узаемаадносіны паміж на­шымі дзяржавамі і народамі з цягам часу павінны станавіцца ўсё больш разнастайнымі і ўсё лепшымі.

— Усё-такі мы вядзём гаворку пераважна пра эканоміку. Аднак жа неацэннае значэнне ма­юць сувязі духоўныя, культурныя… У якой ступені вы гатовы ўмацоўваць і развіваць іх?

— Нашы культурныя і духоўныя сувязі маюць выключна багатую гісторыю, але сёння яны развіваюцца не зусім адпаведна запатрабаванням і магчымасцям нашых краін. Патрэбна як мага бліжэй звязваць культурныя інстытуцыі нашых краін. У гэтым працэсе дзяржаўныя структуры Сербіі будуць аказваць усялякую падтрымку. Думаю, што двухбаковыя творчыя выезды як слынных, так і маладых, яшчэ не­дастаткова актывізаваных, дзеячаў мастацтва маюць прыярытэтнае значэнне ва ўсіх сферах нашага культурнага супрацоўніцтва. Адпаведна, я таксама хачу падкрэсліць важнасць культурных і духоўных сувязяў, якія ўяўляюць сабою аснову блізкасці нашых народаў. У палітыцы і эканоміцы могуць быць ваганні, але культурныя сувязі не павінны залежаць ад гэтага.

— Мы з вамі добра ведаем фразу, якую некалі з гонарам прамаўлялі чарнагорцы: «Нас і рус­кіх дзвесце мільёнаў». Цяперашнія чарнагорцы-монтэнэгрысты гэтага ўжо не згадваюць. А мы можам — не без гонару— заяўляць: «Нас і сербаў (Нас і беларусаў) дваццаць мільёнаў»?

— Цалкам згаджаюся з гэтым. Са свайго боку, хацеў бы і сам сказаць: «Нас і беларусаў дваццаць мільёнаў». Акрамя паходжання і глыбокіх гістарычных повязяў, нашы народы звязваюць таксама па­добныя мовы, веравызнанне, культурныя традыцыі і шмат іншага.

— Я, сардэчна дзякуючы за цікавую і змястоўную размову, хацеў бы, з вашага дазволу, падвесці выні­кі размовы пажаданнем: «Живела Србиjа! Заjедно са Белорусиjом»

Іван Чарота.